luktarn♜: How to use Stellarium , planetarium programe

โปรแกรมท้องฟ้าจำลอง Stellarium

โปรแกรมท้องฟ้าจำลองเป็นโปรแกรมที่ใช้เป็นสื่อการสอนทางดาราศาสตร์ชนิดหนึ่งที่นำมาใช้ในการสอนวิชาดาราศาสตร์ได้เป็นอย่างดียิ่งชนิดหนึ่ง ซึ่งแต่เดิมหรือแม้แต่ในปัจจุบันก็อาจจะไม่เป็นที่รู้จักแพร่หลายเท่าไรนักในการเรียนการสอนดาราศาสตร์โปรแกรมที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกัน เช่น โปรแกรม Starry Night เป็นโปรแกรมท้องฟ้าจำลองที่อาจจะมีใช้อยู่บ้างในสถานศึกษาบางแห่ง และหน่วยงานที่ให้บริการด้านวิทยาศาสตร์ดาราศาสตร์ เช่น ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา ซึ่งเป็นโปรแกรมที่มีลิขสิทธิ์ที่ต้องมีค่าใช้จ่ายในการซื้อหามาใช้ในราคาที่ค่อนข้างแพง โดยเฉพาะถ้าเป็นโปรแกรมรุ่นใหม่ๆที่มีระบบการใช้งานหรือรายละเอียดการควบคุมที่ซับซ้อนจะมีราคาตั้งแต่หลักหลายพันบาทจนถึงหลายหมื่นบาทเลยทีเดียว แต่สำหรับโปรแกรมที่จะนำมานำเสนอให้ได้รู้จักและแบ่งปันกันนำไปใช้กันนี้เป็นโปรแกรมท้องฟ้าจำลองที่แจกฟรีสำหรับนำไปใช้เพื่อการศึกษา มีชื่อเรียกว่า Stellarium ซึ่งมีลักษณะเป็นซอฟต์แวร์ท้องฟ้าจำลองแบบ 3 มิติ แสดงภาพท้องฟ้าเหมือนจริง สามารถสภาพของท้องฟ้า ดวงดาว และยังเลือกแสดงเส้นกลุ่มดาว รูปภาพกลุ่มดาว ชื่อของดวงดาวต่างๆ ชื่อกลุ่มดาวที่เป็นกลุ่มดาวสากล รวมถึงจำลองการเคลื่อนที่ของทรงกลมท้องฟ้า และยังเลือกเวลาและสถานที่ที่ใช้ในการสังเกตได้ เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการใช้สอนดูดาวประกอบท้องฟ้าจริง หรือใช้สอนประกอบการใช้แผนที่ดาว ถ้าท่านที่สนใจอยากทราบรายละเอียดเพิ่มเติมก็สามารถเข้าไปศึกษาเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของโปรแกรมนี้ ที่ http://www.stellarium.org

แถบเครื่องมือต่างๆและวิธีการใช้งานเบื้องต้น

ตารางแสดงแถบเครื่องมือใน main tool bar

บางปุ่มใช้สำหรับการเลือกเปิด-ปิดลักษณะบางประการเพื่อความเหมาะสมต่อการนำเสนอหรือความเหมือนจริงของซอฟต์แวร์ บางปุ่มใช้เปิดหน้าต่าง (Windows) เพื่อตั้งหรือกำหนดค่าต่าง ๆ การเปิด-ปิดปุ่มสามารถทำได้ 2 วิธี คือ ใช้เมาส์คลิกที่ปุ่มแถบเครื่องมือ หรือกดแป้นอักขระบนคีย์บอร์ดเป็นแถบเครื่องมือที่อยู่ทางด้านซ้ายของภาพในจอภาพ

ลักษณะ	ปุ่มแถบเครื่องมือ	แป้นอักขระ	รายละเอียด
กลุ่มดาว		C	วาดเส้นเชื่อมระหว่างดาว ช่วยให้เห็นเป็นกลุ่มดาว
ชื่อกลุ่มดาว		V	เปิด-ปิดป้ายชื่อกลุ่มดาว
ภาพกลุ่มดาว		R	เปิด-ปิดการซ้อนภาพสัญลักษณ์ในกลุ่มดาว
กริดแอซิมัท		Z	เปิด-ปิดเส้นกริดในระบบพิกัด Alt/Azi
กริดศูนย์สูตร		E	เปิด-ปิดเส้นกริดในระบบพิกัด RA/Dec
พื้นดิน		G	เปิด-ปิดภาพพื้นดินให้ทะลุเห็นดาวใต้พื้นดิน
จุดทิศหลัก		Q	เปิด-ปิดให้เห็นเครื่องหมายจุดทิศหลัก
บรรยากาศ		A	เปิด-ปิดให้สามารถมองเห็นดาวได้ในเวลากลางวัน
เนบิวลาและกาแล็กซี		N	เปิด-ปิดเครื่องหมายแสดงตำเหน่งเนบิวลาและกาแล็กซี เมื่อฟีลด์การมองเห็นกว้างเกินไป
ชื่อดาวเคราะห์		P	เปิด-ปิดชื่อดาวเคราะห์
ระบบพิกัด		Ctrl+M	เปิดสลับกันระหว่าง Alt/Azi และ RA/Dec
ไปดูที่		Space	เลื่อนและตรึงวัตถุท้องฟ้าที่เลือกไว้ให้อยู่ตรงกลางจอภาพ
โหมดกลางคืน		-	เปิด-ปิดการแสดงภาพด้วยแสงสีแดง
เปิดโปรแกรมเต็มจอ		F11	เปิดโปรแกรมแบบ full-screen
มุมมองแบบกลม		Ctrl+O	ปรับมุมมองเป็นการมองรอบวัตถุเป็นวงกลม
วงโคจรของดาวเทียม		Ctrl+Z	เปิด-ปิดเส้นวงโคจรของดาวเทียม
ออกจากโปรแกรม		Ctrl+q	ปิดโปรแกรมสเตลลาเรียม

ตารางแสดงแถบเครื่องมือใน time control bar

เป็นแถบเครื่องมือที่อยู่ด้านขวาของภาพในจอภาพ ซึ่งประกอบด้วยปุ่มปรับจำนวน 4 ปุ่ม ใช้สำหรับการเปลี่ยนทิศทางหรือปรับอัตราการเคลื่อนของเวลา เมื่อเริ่มเปิดซอฟต์แวร์สเตลลาเรียม โปรแกรมจะกำหนดวันและเวลาตามค่าของระบบ การแสดงการเคลื่อนที่ของวัตถุท้องฟ้าจะสัมพันธ์กับการเคลื่อนของเวลาในระบบ อย่างไรก็ตาม สามารถปรับให้เวลาเคลื่อนไปข้างหน้า (เดินหน้า) หรือเคลื่อนถอยหลังได้ นอกจากนี้ ยังสามารถปรับความเร็วได้อีกด้วย

ลักษณะ	ปุ่มแถบเครื่องมือ	แป้นอักขระ	รายละเอียด
เวลาถอยหลัง		J	ปรับเวลาให้เคลื่อนถอยหลัง เลือกซ้ำความเร็วเพิ่มขึ้น
ความเร็วปกติ		K	ปรับเวลาให้เคลื่อนไปด้วยความเร็วปกติ
เวลาเดินหน้า		L	ปรับเวลาให้เคลื่อนไปข้างหน้า เลือกซ้ำความเร็วเพิ่มขึ้น
กลับสู่เวลาปัจจุบัน		8	เลือกกลับมาสู่เวลาและวันที่ที่เป็นปัจจุบัน

สำหรับการกำหนดตำแหน่งสังเกตเราสามารถตั้งตำแหน่งสังเกตได้จากปุ่มบนแถบเครื่องมือ Location window ซึ่งทำได้โดยการใช้เมาส์เลือกตำแหน่งสังเกตในแผนที่โดยตรงหรือการใช้เมาส์เลื่อนปุ่มควบคุม โดยเราจะต้องทราบตำแหน่งลองจิจูดและละติจูดของจุดสังเกตด้วย และเมื่อกำหนดค่าได้ตามต้องการแล้วให้บันทึกค่าโดยทำการตั้งชื่อของจุดสังเกตและเลือกเลือก add to list เพื่อทำการบันทึกจุดสังเกตนั้นๆ

การกำหนดวันที่และเวลาที่เราจะทำการสังเกตนั้นสามารถปรับค่าได้จากปุ่มบนเครื่่องมือ Date / time window โดยปกติแล้วซอต์ฟแวร์นี้จะใช้เวลาปัจจุบันและเขตเวลาจากคอมพิวเตอร์ ซึ่งการตั้งวันและเวลาจะมีผลต่อตำแหน่้งของดวงดาว

ในการเลือกภูมิทัศน์ซอต์ฟแวร์นี้ได้มีการกำหนดภูมิทัศน์ให้เลือกถึง 6 แบบประกอบด้วย Garching , Guereins , Hurricane , Moon , Ocean และ Trees ซึ่งสามารถเลือกได้ในแถบเครืองมือดังรูป นอกจากนี้ในแถบเครื่องมือ sky and viewing option window นี้ยังสามารถปรับและตั้งค่าการกำหนดโหมดภาพหรือวิธีการฉายภาพในท้องฟ้า ซึ่งการฉายภาพแต่ละแบบมีความแตกต่างกันควรเลือกใช้ให้เหมาะสม และ เราสามารถกำหนดค่าการแสดงเส้นลองจิจูด ละติจูด เส้นศูนย์สูตร ฯลฯ รวมไปถึงการแสดงตำแหน่งรูปร่างของดาวตามตำนานของแต่ละภูมิภาคของโลกได้อีกด้วย

ในการค้นหาตำแหน่งของดวงดาวต่างๆถ้าเราทราบชื่อของดาวดวงนั้นๆเราสามารถค้นหาได้ทันทีจากแถบเครืื่องมือ Search window โดยทำการพิมพ์ชื่อของดวงดาวที่ต้องการค้นหา

และในการกำหนดภาษาและการตั้งค่าเบื้องต้นต่างๆของโปรแกรมสารถปรับค่าได้ที่แถบเครื่องมือ Configuration window เมื่อทำการปรับค่าเสร็จแล้วสามารถบันทึกค่าได้โดยคำสั่ง save setting

แถบเครื่องมือสุดท้าย Help window จะเป็นการรวบรุมและสรุปปุ่มลัดต่างๆบนคีย์บอร์ดเพื่อให้ง่ายแก่การใมช้งานของผู้ศึกษาและจะมีรายละเอียดของโปรแกรมประกอบอยูด้วย

Screenshot